Hub & Spoke – Μια πρόταση τομή από τον ΕΕΣΥΜ για τη διαχείριση δρομολογίων της ελληνικής ακτοπλοΐας

Με μεγάλη επιτυχία πραγματοποιήθηκε η παρουσίαση των αποτελεσμάτων των εργασιών της Ομάδας Εργασίας για την Ακτοπλοΐα, η οποία έλαβε χώρα στο Εμπορικό και Βιομηχανικό Επιμελητήριο Πειραιά, τη Δευτέρα, 17 Μαρτίου 2014.

Ο Ε.Ε.ΣΥ.Μ., αναγνωρίζοντας την εξαιρετικά δύσκολη κατάσταση στην οποία έχει περιέλθει η ακτοπλοΐα και η οποία απειλεί τη συνέχιση της λειτουργίας του συστήματος, ανέλαβε την πρωτοβουλία μαζί με τον Σύνδεσμο Επιχειρήσεων Επιβατηγού Ναυτιλίας και το Εργαστήριο Διοίκησης Ναυτιλιακών και Λιμενικών Επιχειρήσεων του Τμήματος Ναυτιλίας και Επιχειρηματικών Υπηρεσιών του Πανεπιστημίου Αιγαίου, συστήνοντας ειδική Ομάδα Εργασίας για την Ακτοπλοΐα (ΟΕ). Εκπρόσωποι των αρμόδιων αρχών και εμπλεκομένων φορέων, Πανεπιστημιακοί και ειδικοί του κλάδου των μεταφορών είχαν την ευκαιρία για στενότερη συνεργασία και ανταλλαγή απόψεων γύρω από τα μεγάλα προβλήματα της ακτοπλοΐας, γεγονός που είχε σαν αποτέλεσμα, κατόπιν αλλεπάλληλων συναντήσεων της ΟΕ, τον εντοπισμό προβλημάτων και την κατάθεση προτάσεων για πιθανές δράσεις που θα μπορούσαν να αναληφθούν για τη αντιμετώπισή τους.

Το υψηλό κόστος λειτουργίας του συστήματος, η έντονη εποχικότητα ζήτησης του ακτοπλοϊκού μεταφορικού έργου, η επιβολή υποχρεωτικών εκπτώσεων υπέρ πληθυσμιακών ομάδων, στα πλαίσια του κοινωνικού κράτους, η οποία δεν συνοδεύεται από τη σχετική αποζημίωση προς τις ακτοπλοϊκές εταιρείες, το υψηλό ποσοστό του Φόρου Προστιθέμενης Αξίας, η αδυναμία του κράτους για επαρκή χρηματοδότηση των άγονων γραμμών αλλά και η καθυστερημένη καταβολή των συμφωνηθέντων αποζημιώσεων, η ανεπαρκής ποιότητα προσφερομένων υπηρεσιών από τα πλοία των λεγόμενων «άγονων γραμμών», όπως επίσης και τα γεωγραφικά χαρακτηριστικά της χώρας, με τον σαφή πολυνησιακό χαρακτήρα αποτελούν προβλήματα τα οποία οδηγούν σε συσσώρευση ζημιών για τις ακτοπλοϊκές εταιρείες, των οποίων η ικανότητά να ανταπεξέλθουν στις παρούσες συνθήκες δεν είναι δεδομένη.

Βασικό συμπέρασμα από την επεξεργασία όλων των δεδομένων στα πλαίσια των εργασιών της ΟΕ είναι πως η ακτοπλοΐα έχει φτάσει σε ένα τέτοιο σημείο, κατά το οποίο καμία από τις εμπλεκόμενες πλευρές δεν είναι ικανοποιημένη από τον τρόπο με τον οποίο λειτουργεί το σύστημα. Κομβικό εύρημα της έρευνας είναι πως η εφαρμογή του συστήματος «Hub and Spoke» στην ακτοπλοΐα είναι μια βιώσιμη λύση. Η εφαρμογή του στο σύνολο της ελληνικής ακτοπλοΐας πιθανά δεν είναι εφικτή, όμως ξεκάθαρα υποστηρίζεται από τα ευρήματα της έρευνας που πραγματοποιήθηκε η δυνατότητα εφαρμογής του σε μεγάλα τμήματα του ακτοπλοϊκού δρομολογιακού συστήματος. Από την έρευνα, επίσης, φαίνεται ξεκάθαρα η ανάγκη συνολικής αναθεώρησης του συστήματος των επιδοτήσεων, καθώς σήμερα δεν καλύπτει τις υφιστάμενες ανάγκες χρηματοδότησης. Το παραπάνω βρίσκεται σε άμεση συνάρτηση με την αναθεώρηση των ακτοπλοϊκών γραμμών από τις οποίες αποτελείται το σύστημα. Πρόδηλο ήταν το συμπέρασμα που εξήχθη από την έρευνα για την ανάγκη αναδιάρθρωσης των δρομολογίων, αλλά και η διαφαινόμενη ανάγκη μείωσης του ποσοστού Φ.Π.Α. που περιέχεται στους ναύλους τόσο επιβατών όσο και οχημάτων.

Οι προτάσεις που κατατίθενται πηγάζουν από τα ευρήματα που προέκυψαν από την έρευνα της ΟΕ αλλά και την κοινή παραδοχή πως η βιωσιμότητα του κλάδου μπορεί να προέλθει από συνδυασμό δύο τρόπων προσέγγισης των προβλημάτων: πρώτον, τη μείωση του λειτουργικού κόστους των ακτοπλοϊκών εταιρειών που αφορά στην εκμετάλλευση των πλοίων ή και τη χρησιμοποίηση, όπου είναι εφικτό, καταλληλότερων κατά περίπτωση πλοίων αλλά και εξορθολογισμό της προσφερόμενης χωρητικότητας, και δεύτερον τη βελτιστοποίηση του ακτοπλοϊκού δικτύου και των προσφερόμενων συγκοινωνιακών συνδέσεων των νησιών. Οι σχετικές προτάσεις, όπως είναι πρόδηλο, αφορούν το σύνολο του κλάδου της ακτοπλοΐας και κατατάσσονται σε τέσσερις κατηγορίες: πρώτον, τις προτάσεις επί στρατηγικών θεμάτων, δεύτερον, τις προτάσεις για την αναδιάρθρωση του ακτοπλοϊκού συγκοινωνιακού δικτύου, τρίτον, τις προτάσεις σχετικά με την τροποποίηση του θεσμικού και διοικητικού πλαισίου που διέπει τον κλάδο και, τέλος, τέταρτον, τις αναγκαίες Μελέτες Υποστήριξης που θα απαιτηθούν.

Κορωνίδα των προτάσεων είναι η ανάγκη για την αναθεώρηση των Ελάχιστων Απαιτήσεων Σύνδεσης των νησιών με την υπόλοιπη Ελλάδα και την επεξεργασία ενός ρεαλιστικού, στρατηγικού Βέλτιστου Δικτύου Νησιωτικών Συνδέσεων (ΒΔΝΣ), το οποίο θα περιλαμβάνει Περιφερειακούς Συγκοινωνιακούς Κόμβους (ΠΣΚ), στο πλαίσιο ενός συστήματος που να συνδυάζει, στον βαθμό που αυτό είναι εφικτό, τη συνεργασία κομβικών γραμμών και ακτινικών συνδέσεων μέσω ανταποκρίσεων με την εφαρμογή του συστήματος «Hub and Spoke» και τον συνδυασμό μεταφορικών μέσων. Το σύστημα «Hub and Spoke» μπορεί να αποτελέσει την βέλτιστη λύση στο πλαίσιο ενός στρατηγικού σχεδιασμού ενός ιδανικού δικτύου ακτοπλοϊκών μεταφορών, ώστε να αποτελέσει την πλατφόρμα πάνω στην οποία θα προστεθούν ως αναπόσπαστα δομικά κομμάτια οι συνδέσεις με τα υπόλοιπα μέσα μεταφοράς. Λοιπές προτάσεις είναι, επίσης, η πολυτροπική μεταφορά επιβατών και εμπορευμάτων, η δημιουργία «Παρατηρητηρίου Ακτοπλοΐας», ως εργαλείο για την υποβοήθηση στην ανάπτυξη πολιτικής και τη λήψη αποφάσεων, η επανεξέταση των υφιστάμενων Συμβάσεων Ανάθεσης Δημόσιας Υπηρεσίας και οι ελκυστικότεροι διαγωνισμοί για την ανάθεσή τους, η υιοθέτηση πολυετών συμβάσεων ΔΥ, όπου αυτό είναι εφικτό, η μείωση του Φ.Π.Α. επιβατών και οχημάτων, η μη καταβολή λιμενικών τελών για τις γραμμές ΔΥ και η βελτίωση της διαδικασίας καταβολής των αποζημιώσεων για τις γραμμές αυτές, καθώς και μια σειρά αναγκαίων Μελετών Υποστήριξης.

Η σχετική Έκθεση η οποία εκπονήθηκε ανέδειξε τον σημαντικό ρόλο που μπορούν να διαδραματίσουν τα Κεντρικά Περιφερειακά Λιμάνια, λειτουργώντας ως Κομβικοί Λιμένες (Hubs) κατά την εφαρμογή του συστήματος «Hub and Spoke» όσον αφορά τη λειτουργία τους ως αναπτυξιακού πόλου της νησιωτικής Περιφέρειας στην οποία ανήκουν. Στο σημείο αυτό θα πρέπει να τονιστεί πως η υφιστάμενη κατάσταση πολλών νησιωτικών λιμένων που θα μπορούσαν να λειτουργήσουν ως Hubs, από πλευράς υποδομών, δεν θεωρείται ενδεδειγμένη, όμως αυτό δεν αποκλείει τη δυνατότητα έναρξης λειτουργίας αυτών ως Hubs, σε προσωρινή μορφή, με ελάχιστες δαπάνες, με προοπτική οριστικής διευθέτησης του προβλήματος.